Een koelbloedige executie

Tussen Naarden en Bussum loopt de Godelindeweg, die na de kruising met de Thierensweg overgaat in de Rijksweg die naar de A1 voert. Vlak voor die kruising loopt een brug over de Bussumervaart. Onder die brug tegen de vaart aan een eenvoudig oorlogsmonument. Alleen wie wandelt en z’n ogen goed de kost geeft, ontwaart dit verscholen monument. Op 4 februari 1945 – terwijl de grote Drie op Yalta vergaderde – werden op deze plek vijf mannen geëxecuteerd.

Een vergeldingsmaatregel, zoals gebruikelijk bij de Bezetter buitenproportioneel. Vier dagen voor de executie, op 31 januari, fietste een jongeman ter hoogte van de Thierensweg. Hij wordt door een Duitse soldaat staande gehouden. Wat er dan precies gebeurt is onduidelijk. Wil de soldaat zijn fiets afhandig maken of hem arresteren en naar een werkkamp sturen? Zeker is dat de jongeman de soldaat zijn geweer afhandig maakt, waarbij de soldaat gewond raakt. Of heeft hij hem doodgeschoten? Waarschijnlijk niet.  In elk geval voor de Bezetter aanleiding genoeg om vijf man uit hun cel aan de Weteringschans te Amsterdam te halen. Gerard Degens, 66 jaar, was oud-inspecteur van de Staatsspoorwegen in Nederlands Indië, had hulp verleend aan joodse en niet-joodse onderduikers. Samen met de 57 jarige Jan van Gangelen was hj ook betrokken bij het doorspelen van informatie naar Engeland en de productie van het illegale ‘Het Laatste Nieuws’. De 40 jarige Jaap Wagenaar , bloembollenkweker in Heiloo, had allerlei vormen van verzet gepleegd, zoals spionage en onderdak aan onderduikers. Eén van hen heeft hem verraden; hij vlucht bij zijn arrestatie, maarbreekt z’n been. De jongsten van de vijf, de 25 jarige timmerman Albert van Groen en de 22 jarige Amsterdamse onderwachtmeester van de politie Arie Jan Walda waren lid van het verzet. Wagenaar wordt vanwege zijn gebroken been per ziekenwagen naar de executieplaats vervoerd, de anderen per veewagen. Het vuurpeloton stond onder leiding van het beruchte hoofd van de SD, Willy Lages. Het was zondagochtend om zeven uur toen vijf schoten klonken. Een lijkwagenvan de Amsterdamse firma Bleekemolen, gespecialiseerd in het begraven van gefusileerden, haalde de lijken weg. De vijf werden begaven in een massagraf in de duinen bij Overveen. Later werden ze herbegraven: Jacob Wagenaar en Gerard Degens op het Ereveld van Bloemendaal, Jan van Gangelen op het Ereveld in Loenen, Arie Jan Walda op de Nieuwe Begraafplaats in Hilversum. Waar Albert van Groen begraven ligt is me onbekend.

Het monument, een ontwerp van J.W. Heystee, werd op 30 september 1946 onthuld.

De Naardense 4 mei-herdenking start immer bij dit eenvoudige verscholen gedenkteken.