Studiepaper van Luuk Noordmans
Tussen 1894 en 1896 ging er een golf van slachtpartijen door het Ottomaanse Rijk. Christenen in het rijk werden in groten getale vermoord. Toch deden de Europese grootmachten niks. Ze waren allemaal te achterdochtig naar elkaar om wat voor militaire actie van de andere grote mogendheden te accepteren. Toen ook grote aantallen Griekse Christenen die op Kreta leefden het steeds moeilijker kregen, schoot Griekenland hen te hulp. Griekenland provoceerde de Ottomanen door verscheidene stellingen te bestoken. Uiteindelijk omdat de Ottomaanse Sultan weigerde de oorlog te verklaren, besloot Griekenland de oorlog te verklaren.
Het nieuws van de dertigdaagse oorlog, zoals de Griek-Turkse oorlog van 1897 ook wel genoemd wordt, ging de hele wereld over. Zo nam dit conflict ook een prominente rol in binnen Nederlandse kranten. Kranten zijn een geweldige manier om te onderzoeken hoe de algemene opinie over een gebeurtenis is binnen een land. Het is belangrijk om te weten hoe er in de periode zelf over een onderwerp gedacht werd om dit onderwerp veel nauwkeuriger te kunnen onderzoeken. Ook kunnen zo verbanden worden gelegd naar hedendaagse thema’s zoals de oorlog in Oekraïne.
Voor dit onderzoek over de Grieks-Turkse oorlog van 1897 is gebruik gemaakt van de organisatie Delpher. Op de website van Delpher is het mogelijk oude kranten te bekijken die makkelijk te vinden zijn door juiste zoektermen te gebruiken. In dit onderzoek waren de zoektermen Griekenland en oorlog. Samen met het aangeven van het specifieke tijdsbestek rondom de oorlog gaf dit goede resultaten.
Bij het onderzoek zijn drie kranten gedurende de oorlog bestudeerd. Deze kranten zijn de Delftsche Courant, de Telegraaf en de Nieuwe Tilburgsche Courant. Hiervoor is gekozen, omdat deze kranten uit grote steden komen, verspreid door Nederland. In de eerste helft van deze paper worden de meningen die in de kranten staan toegelicht. In het tweede deel worden deze meningen verklaard aan de hand van wetenschappelijke literatuur.
Tijdens het bestuderen van deze verschillende Nederlandse kranten, viel direct de solidariteit op die de Nederlandse kranten betuigen aan de Grieken. Ten eerste wordt in alle bestudeerde kranten geschreven vanuit het Griekse oorlogsperspectief. Dit is te vergelijken met hoe er hedendaags wordt geschreven in Nederlandse kranten over de oorlog in Oekraïne. Er wordt dus gekeken door de ogen van de Grieken. Daarnaast is er nog veel concreter bewijs voor de solidariteit die Nederland voelt voor de Grieken in de Oosterse kwestie
Ten eerste wordt in de Telegraaf van 18 april 1897 geschreven over ‘dappere revolutionairen’ die de Turkse posities bestookten zelfs voordat er officieel oorlog was. In dit zelfde artikel, wordt ook de aanstroom van vrijwilligers voor de Griekse zaak beschreven. Zo worden 2000 Italianen onder aanvoering van Minotti Garibaldi ‘echte strijders van de vrijheid’ genoemd. Dit krantenartikel is representatief voor het sentiment van de andere kranten, alhoewel daar meer de nadruk ligt op de solidariteit van het Christen zijn.
Deze Christelijke solidariteit wordt het beste uitgedrukt in de Delftsche Courant van 21 mei 1897. Ten eerste wordt kort de Ottomaanse gruwelijkheden in Armenië aangestipt waarin vele Christenen de dood vonden. Verder in het buitenlands overzicht verklaart de Courant: ‘Europa kan toch onmogelijk toelaten dat Christenvolken onder het bestuur van den Sultan komen. ‘ Uit dit citaat kan men opmaken dat ten eerste het Ottomaanse Rijk niet als Europa werd gezien en ten tweede en belangrijkste, dat er een sterke Nederlandse solidariteit bestond naar andere Christenen.
Ook deze krant kan als representatief worden beschouwd voor de andere kranten die in andere woorden eenzelfde sentiment tonen. De Nieuwe Tilburgsche Courant gaat zelfs nog een stapje verder. In het artikel ‘Treurige Politiek’ wordt de spot gedreven met de Christelijke solidariteit van de grootmachten. In het volgende citaat wordt dat direct duidelijk. ‘De “hooge politiek” en de menschlievende (?)Christelijke(??) diplomatie stellen blijkbaar andere eischen.’ Dit hele artikel doet spottend over de Christelijke solidariteit van de grote mogendheden die ondanks hun Christenheid de Griekse Christenen veruit in de steek laten. Dit wijst ook direct op een ander sentiment die in de Nederlandse kranten heerste. Namelijk de enorme macht van de grote Europese mogendheden die het wereldtoneel dicteren.
De onmiskenbare rol van de grootmachten en hun grote rol in de wereld is een ander sentiment dat in elk bestudeerde krantenartikel kan worden opgepikt. Het zelfde artikel van De Nieuwe Tilburgsche Courant roept bijvoorbeeld de grootmachten op om een interventie te plegen. Ook wordt in het volgende citaat het ontzag voor de Europese grootmachten duidelijk. ‘Het Christelijk Europa onderhoudt tegenwoordig miljoenen soldaten. Het heeft zijn geschut gebracht tot een hoogt die duizelen doet.’ Hierna wordt nogmaals de onbegrip voor het niet ingrijpen van de Christelijke grootmachten benadrukt. En dat terwijl in de Nieuwe Tilburgsche Courant van 18 april 1897 juist werd benadrukt dat Griekenland het zelfbeschikkingsrecht had om de oorlog uit te vechten. Dit is een interessante tegenstrijdigheid, wat wederom vooral wijst op de solidariteit voor Griekenland en de Christenen.
In de bestudeerde kranten word telkens benadrukt dat Europa, wat er op wijst dat de Ottmanen geen deel uitmaken van Europa, harder moet ingrijpen en haar macht moet laten gelden. Uiteindelijk laten de Europese grootmachten haar macht ook gelden. Zo wordt er door Groot-Brittannië onderhandeld en conferenties georganiseerd. Ook kreeg in de Nieuwe Tilburgsche Courant van 23 mei 1897de Russische Tsaar veel lof voor zijn rol bij het verkrijgen van een wapenstilstand. Kortom de rol van de Europese grootmachten wordt sterk uitgedrukt in de Nederlandse kranten.
Om het heersende sentiment in de Nederlandse kranten te verklaren, kan men kijken naar een langere traditie van solidariteit naar de Grieken toe van voornamelijk Groot-Brittannië. Al sinds de onafhankelijkheid van Griekenland geven de grootmachten Griekenland steeds meer land. Ze werkten hierdoor actief mee aan het Griekse ‘Megali idee’, wat in feite het uitbreiden van de Griekse grenzen betekent tot de staat alle, in de geschiedenis etnisch Grieks bevolkte, gebieden bevat.. Toch durfden de grootmachten deze keer niet in te grijpen in de Grieks-Turkse oorlog.
De 19e eeuw was het hoogtij van wat ‘de balance of power’ wordt genoemd. Er is een heel debat rondom de ‘balance of power these’. De meeste theoretici definiëren binnen deze these stabiliteit als de afwezigheid van oorlog tussen grootmachten, niet persé de afwezigheid van oorlog op zich. Hoewel het Ottomaanse Rijk als de zieke man van Europa wordt gelabeld en het in feite geen grootmacht meer was, onthielden de andere grootmachten zich er toch van een interventie te plegen in de oorlog van 1897.
De verklaring hiervoor is dat in de late 19e eeuw, het Duitse keizerrijk de banden met het Ottomaanse rijk steeds verder aantrok. In het hervormde Ottomaanse leger werden bijvoorbeeld Duitse technieken en wapens gebruikt, wat een duidelijk teken is van een sterke Duits-Ottomaanse relatie. Met de ‘balance of power these’ in gedachte, kon militaire interventie van één van de grootmachten de stabiliteit die de wereld op dat moment kende ten val brengen.
Al was de solidariteit voor de Grieken, zeker van de Britten nog zo groot, het was simpelweg niet mogelijk militair in te grijpen en de algemene vrede te bewaren. Het enige wat ze konden doen was op diplomatiek niveau druk uitoefenen. Op het optreden van de grootmachten en het gebrek aan solidariteit van hen was grote kritiek op te merken in de Nederlandse kranten.
In de onderzochte Nederlandse kranten kwam een duidelijke solidariteit naar de Christelijke Grieken naar voren, daarbij gepaard ging de kritiek op de terughoudende grootmachten. Dit sentiment kan verklaard worden door de grote solidariteit die er in Christelijk Europa, met Groot-Brittannië voorop, heerste. Echter wogen de gevoelens die de Europese mogendheden, exclusief Duitsland, koesterden voor het Griekse volk en hun staat niet op tegen de politieke belangen van de grootmachten.
Toch blijkt deze solidariteit wel uit wat de onderhandelingen hebben opgebracht. Ten eerst heeft de Russische Tsaar een wapenstilstand teweeggebracht en onder leiding van de Engelsen bleef het grondgebied van Griekenland na de oorlog onveranderd, ondanks de grote nederlagen.
Uiteindelijk is het aan de Duitse banden met het Ottomaanse rijk te danken dat de grootmachten niet militair hebben ingegrepen. De Nederlandse kranten hebben dit buiten beschouwing gelaten, wat voor de verontwaardiging heeft gezorgd. In elk geval heeft de diplomatie uiteindelijk de echte overwinning behaald, waar de Nederlandse kranten uiteindelijk toch erg tevreden over waren.
Bibliografie
Kranten:
Delftsche Courant, ‘Buitenlandsch Overzicht’, 18-04-1897, https://www.delpher.nl/nl/kranten/view?coll=ddd&query=%28griekenland+oorlog%29&cql%5B%5D=%28date+_gte_+%2218-04-1897%22%29&cql%5B%5D=%28date+_lte_+%2220-05-1897%22%29&redirect=true&sortfield=date&identifier=MMKB08:000134123:mpeg21:a0042&resultsidentifier=MMKB08:000134123:mpeg21:a0042&rowid=1 , Geraadpleegd 20-05-2023
Delftsche Courant, ‘Buitenlandsch Overzicht’, 02-05-1897,
Delftsche Courant, ‘Buitenlandsch Overzicht’, 21-05-1897,
De Telegraaf, ‘Laatste Nieuws: Oorlog tusschen Griekenland en Turkije’, 18-04-1897,
De Telegraaf, ‘Uit Griekenland (Particuliere Correspondentie)’, 18-04-1897,
De Telegraaf, ‘Laatste Nieuws: Oorlog tusschen Griekenland en Turkije’, 02-05-1897,