Bach en 1728

In het begin van het jaar is Bach actief in z’n vorige standplaats Köthen ter gelegenheid van de nieuwjaarsviering. Aan het eind van het jaar krijgt hij het bericht dat zijn oude werkgever, prins Leopold is overleden (19 november) In eigen gezin heeft hij ook weer met de dood te maken: op 21 september overlijdt op drie jarige leeftijd z’n zoontje Christian Gottlieb. Later in het jaar is er ook weer nieuw leven in huize Bach te horen: dochter Regina Juliana is geboren.

1728 is een belangrijk jaar voor de wetenschap. De Engelse astronoom James Bradley, opvolger van Edmond Halley, ontdekt de aberratie van het sterrenlicht. Het gaat hier om de afwijking van de richting waarin een lichtbron wordt waargenomen ten opzichte van de richting waarin de lichtbron zich werkelijk bevindt. Die afwijking treedt op wanneer de waarnemer gaat bewegen ten opzichte van de bron. Het is net als bij regen: recht naar beneden vallende regen lijkt schuin naar voren te komen als je je als waarnemer beweegt. Bradley was bezig met onderzoek naar de zgn. parallax, het verschijnsel dat de positie van een voorwerp ten opzichte van een ander voorwerp lijkt te veranderen als het vanuit een andere positie het bekijkt. Hoe verder een voorwerp hoe meer het met de waarnemer mee lijkt te bewegen. Hoe dichter bij een voorwerp wordt hoe meer de positie veranderd lijkt. Je moet in een stad naar de grote kerk bijvoorbeeld: je ziet de toren en weet hoe je lopen moet, maar dichterbij kun je juist dan de weg kwijt raken. Fototoestellen kennen het verschijnsel: je zoeker ziet het plaatje, maar de lens heeft een ander zicht en dat kan precies een verschil opleveren. Vandaar spiegelreflexcamera’s. Via die spiegel komt wat de lens ziet op gelijke hoogte van de zoeker. Bij meetinstrumenten wordt daarom ook gebruikt gemaakt van spiegels voor een precieze waarneming. Op een weegschaal hoef je maar even anders te kijken en je bent een kilo zwaarder of lichter al naar gelang waar je vandaan kijkt. Welnu Bradley deed hier onderzoek naar als sterrenkundige, hij probeerde parallax van nabijgelegen sterren te bepalen, ontdekte de afwijking van het sterrenlicht en was de eerste die bij observatie het bewijs leverde dat de aarde rond de zon draaide. In 1728 werd in Engeland, in Londen om precies te zijn, de eerste Engelse encyclopedie gepubliceerd onder de naam Cyclopaedia oftewel  A universal dictionary of arts and sciences,  een tweedelig werk van Ephraim Chambers. Pas in 1768 en 1771 verschijnen de eerste delen van de Encyclopaedia Britannica en in 1772 verscheen de Franse Encyclopédie, geredigeerd door Jean le Rond d’Alembert en Denis Diderot. Enfin, wie gebruikt er nog een gedrukte encyclopedie. Ik heb nog een 25 delige WP in de kast staan, pas  dit jaar gekocht op de tweedehandsboekenmarkt van onze kerk, voor een habbekrats, omdat hij anders naar de papiermolen zou verdwijnen. 

In 1728 wordt op 16 januari de Italiaanse componist Niccolò Piccinni geboren, leerling van Leonardo Leo en Francesco Durante. Hij werd succesvol met vele opera’s . Hij speelt een rol in de ontwikkeling van de opera buffa oftewel komische opera. Bij hem komt er ook plaats voor het sentiment. Hij werkt in Parijs tot de Franse revolutie uitbreekt en hij terugkeert naar Napels. In Parijs woedt een fel dispuut tussen aanhangers van Christhoph Willibald Gluck  (Gluckisten), die terugwillen naar de idealen van de vroege barok-opera en de Franse opera propaganderen en de zgn. Piccinnisten, aanhangers van Piccini, die de Italiaanse bel canto opera verdedigen. Gluck en Piccini, die elkaars werk juist waarderen, houden zich buiten dit dispuut.

Op 3 september wordt in Engeland Matthew Boulton geboren die zakenpartner zou worden van James Watt. Hun bedrijf installeert in de 18e eeuw honderden stoommachines en dragen zo substantieel bij aan de zgn. industriële revolutie. Op 27 oktober wordt James Cook geboren die vermaard zou worden vanwege drie ontdekkingstochten naar de Grote Oceaan. Het schip dat hij op zijn eerste reis gebruikte heette de HMS Endeavour. Hij is nagebouwd en In Australië in het National Maritim Museum te bezichtigen. Inspector Morse kreeg van zijn vader uit bewondering voor Cook de voornaam Endeavour. Morse hield dat angstvallig geheim. Niet zo lang geleden is een serie begonnen met de jonge Morse onder juist zijn voornaam. Er is ook een spaceshuttle naar het schip genoemd.

Op 15 augustus overlijdt de Franse barokcomponist Marin Marais. Hij was een meester op de viola da gamba en leerling van  Monsieur de Sainte-Colombe en van Lully. Hij had 19 kinderen! Zeer aan te bevelen is de film Tous les matins du monde, over het leven van de Sainte-Colombe en de interactie met Marais. De oude Marais wordt gespeeld door Gérard Depardieu, de jonge door z’n zoon Guillaume. De muziek wordt gespeeld door Jordi Savall.    Op 8 oktober overlijdt op 47 jarige leeftijd de Franse componist en hoboïst Anne Danican Philidor.